Ovo je tekst, koji je krajem septembra Koordinacioni odbor III vojvođanske konvencije utvrdio kao predlog dokumenta koji treba da usvoji respektabilni vojvođanski skup „Nova vojvođanska ustavna inicijativa“(IV vojvođanska konvencija).Ovih dana idemo sa njim u javnu akciju – onoliko široku i intenzivnu koliko budemo imali snage da probijemo upadljivo orkestriranu medijsku i političku blokadu i da pokrenemo onu Vojvodinu, koja je bojkotovala aktuelni Ustav i koja sračunato marginalizovana i od vladajuće koalicije, i od koštunjave opozicije – danas još uvek samo besnim mukom i gnevnom rezignacijom reaguje na svakodnevno zatiranje bića Vojvodine na delu.
Vrlo smo zainteresovani da posetioci sajta III VK izraze svoje mišljenje i o inicijativi, i o dokumentu, pa očekujemo da se javite svojim komentarom, predlozima i sugestijama.
Koordinacioni odbor Treće vojvođanske konvencije
P r e d l o g
Četvrta vojvođanska konvencija,
održana u Novom Sadu, 17. decembra 2011. (28. februara 2012.) godine – u čijem radu su učestvovali predstavnici regionalnih i narodnosnih stranaka Vojvodine i drugih demokratski i evropski orijentisanih političkih partija i nevladinih organizacija, istaknuti predstavnici svih naroda i nacionalnih zajednica koji u Vojvodini vekovima žive i vojvođanskih geoistorijskih regiona Bačke, Banata i Srema, vojvođanski akademici i drugi uglednici osvedočene vojvođanske orijentacije – predstavnici nauke, prosvete, kulture, medijskog, privrednog i drugih oblasti javnog i političkog života – sazvana pod sloganom“Nova vojvođanska ustavna inicijativa“, a k l a m a c i j o m u s v a j a
D E K L A R A C I J U
O OSNOVAMA DEMOKRATSKOG UJEDINJENJA
VOJVODINE I SRBIJE
U SAVEZNU REPULIKU SRBIJU
I
Kao legitimni predstavnici one izvorno demokratske Vojvodine koja s m a t r a:
– da se Republika Srbija – naročito posle političkih promena započetih krajem osamdesetih godina, a krunisanih aktuelnim Ustavom – samodeterminisala i ostvaruje se kao politički i ustavno nekonsolidovano društvo ,razdirano nizom suštnskih protivrečnosti i napetosti, nesavladivih u okovima unitarističko – centralističkog političkog sistema i aktuelnog ustavnog ustrojsva; da je, stoga, država Srbija već dugo u permanentnom sukobu sama sa sobom, sa Kosovom i Vojvodinom kao samosvojnim konstitutivnim entitetima, sa drugim prirodnim geoistorijskim regionima, kao i sa lokalnom samoupravom i brojnim narodima i etničkim zajednicama unutar njenog složenog bića, sa svojim neposrednim susedima i svojim evropskim okruženjem i sa međunarodnom zajednicom u celini;
– da je, shodno tome, aktuelni Ustav Republike Srbije bitan generator i najpuniji izraz sveukupne – duboke i pogubne – ekonomske, političke, socijalne i moralne društvene krize;
– da su građani i građanke Vojvodine, pripadnici brojnih naroda i etničkih zajednica koji u njoj žive, ubedljivom većinom rekli plebiscitarno ne važećem Ustavu na referendumu uoči njegovog donošenja, što taj Ustav čini politički spornim i pravno nelegitimnim. To daje neosporivi plebiscitarno – demokratski kredibilitet i politički legitimitet stavovima Prve, Druge i Treće vojvođanske konvencije i njihovim zalaganjima za donošenje novog ustava, koji mora biti plebiscitarno prihvaćen na celoj teritoriji države Srbije;
– da izlaz iz duboke i sveopšte krize i istorijskog ćorsokaka u kome se naše društvo već dugo nalazi neminovno zahteva potpuni diskontinuitet sa politikom centralističkog velikodržavlja i ideologijom memorandumske Srbije, korenite demokratske političke reforme, temeljite ustavne promene i što skoriji radikalan raskid sa važećim Ustavom;
– da vladajuću političku elitu i sadašnje upravljače države na radikalne ustavne reforme, uključujući i priznavanje Vojvodini njenih osvedočenih ustavnih prava, obavezuju do danas grubo ignorisani stavovi Ugovora DOS sa narodom 2000. godine, stavovi Londonske konferencije 1992 godine, nekoliko izričitih rezolucija Evropskog parlamenta u Strazburu, stavovi Venecijanske komisije o aktuelnom Ustavu, kao i niz drugih dokumenata merodavnih evropskih institucija o neophodnosti decentralizacije i regionalizacije savremenih evropskih država;
– da ne samo u Vojvodini, nego i u samoj Srbiji narastaju političke snage koje – u ime zahteva za korenitom decentralizacijom, reginalizacijom i poboljšanjem ustavnog položaja građanina i sveta rada – sve odlučnije zahtevaju promene toga Ustava, usled čega su te promene politički neizbežne i istorijski neminovne;
– da je dugoročni interes svih građana i građanki – kako pripadnika srpskog, tako i pripadnika svih drugih naroda i nacionalnih zajednica i Srbije, i Vojvodine, kao dva osobena i neporeciva geoistorijska regiona i dva samosvojna konstitutivna entiteta koji faktički tvore sadašnju Republiku Srbiju – da i nakon raspada SFRJ i nestanka SRJ i Državne zajdnice Srbije i Crne Gore nastave da žive u zajedničkoj, složenoj, saveznoj, modernoj, demokratskoj i evropskoj sekularnoj državi republikanskog oblika, u koju se dobrovoljno ujedinjuju svojom plebiscitarno izraženom voljom;
– da se novim istorijskim dogovorom legitimnih predstavnika dva sadašnja konstitutivna entiteta – Vojvodine i Srbije – o njihovom samokonstituisanju kao federalnih jedinica i o dobrovoljnom udruživanju u zajedničku i složenu državnu zajednicu -Saveznu Republiku Srbiju – na osnovu načela pune ustavne ravnopravnosti i načela federalizma primerenog istorijsko – političkim i civilizacijskim osobenostima i osvedočenim, a različitim konstitutivnim pravima i specifičnostima dvaju konstitutivnih entiteta, najpunije ostvaruju stečena i neporeciva istorijska prava i Vojvodine i Srbije, istorijski interesinjihovih naroda, građana i građanki i vekovna težnja, pre svega srpskog, kao i manjinskih naroda i etničkih zajedniuca koji u njima vekovima žive, da na čvrstim osnovama stvore stabilnu zajedničku saveznu državu, koja podjednako pripada svim građanima, jer su u njoj svi oni jednaki i jednako ravnopravni;
– da je čvrsto obezbeđivanje i ustavno utemeljenje zajedničkog života moguće jedino i samo na osnovama takvog novog istorijskog dogovora, odnosno – na osnovama zajednički utvrđene i od legitimnih predstavnika oba konstitutivna entiteta usvojene Povelje o ujedinjenju Vojvodine i Srbije u zajedničku i složenu državu – Saveznu Republiku Srbiju.
U skladu sa takvim opredeljenjima, uvereni da se – na platformi koju ovom Deklaracijom predlažemo – sadašnja, unitarističko – centralistička Srbija može mirno i uspešno t r a n s f o r m i s a t i u složenu, istinski demokratsku, trajno stabilnu i razvojno prosperitetnu modernu evropsku državu i postati postojani faktor stabilnosti, stožerni garant mira i nosilac razvoja kako na Balkanu, u Podunavskom i regionu Jugoistočne Evrope, tako i savremene Evrope u celini.
II
U ime Vojvodine koju učesnici ove Konvencije predstavljaju,saglasni smo i predlažemo da Poveljom – donesenom zajednički sa legitimnim predstavnicima Srbije kao konstitutivnog entiteta – utvrdimo sledeće bitne političke stavove i načela, kao pretpostavke i osnove na kojima treba da bude izgrađena zajednička država:
– Vojvodina uvažava kao neporecivu istorijsku tekovinu i neotuđivo pravo Srbije na državnost, suverenitet i međunarodno – pravni subjektivitet, kao i činjenicu da Srbija – u zajedničkom interesu svih, a pre svega srpskog naroda – te neprikosveno svoje atribute činom ujedinjenja prenosi na zajedničku državu – Saveznu Republiku Srbiju (SRS), čiji su državljani svi građani i građanke oba konstitutivna entiteta; Vojvodina prihvata da u zajedničkoj, saveznoj državi Srbija bude federalna jedinica sa statusom republike, priznajući i time dugu državotvornu tradiciju Srbije i njen osvedočeni međunarodno – pravni subjektivitet, koje Vojvodina nema, a da Vojvodina – kao druga samosvojna i ravnopravna federalna jedinica – ima u zajedičkoj državi isti takav status i bude u svemu ravnopravna federalna jedinica sa pravom na sopstveni ustav, zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast i raspolaganje vlastitom imovinom, izvornim prihodima i svim prirodnim i radom stvorenim resursima na svojoj teritoriji.1
– Srbija priznaje istorijsko pravo Vojvodine na status konstituente zajedničke države i samosvojne federalne jedinice, što podrazumeva neporecivo pravo građana i naroda koji u Vojvodini žive da u federalnoj Vojvodini ostvaruju sva svoja suverena prava, sem onih koja oni prenose na saveznu drržavu. Ona – kao nesporne istorijske tekovine i političke osobenost Vojvodine – uvažava neprikosnoveno i nepotrošivo političko pravo Vojvodine na politički subjektivitet, regionalni evropski identitet i pravo na ustav kao sopstveni konstitutivni akt ;
– osnovna načela, na kojima će se temeljiti kako ustav Savezne Republike Srbije, tako i ustavi federalnih entiteta, su oni principi na kojima se temelje ustavi najvećeg broja modernih evropskih država. To su: načela vladavine prava, pravne države i civilnog društva; načela parlamentarne demokratije i dosledne departijacije upravljanja državom, kao i svim drugim javnim poslovima; načela sekularnosti, dosledne podele vlasti, subsidijarnosti, korenite ustavne decentralizacije i regionalizacije i punog poštovanja građanskih ljudskih individualnih i kolektvnih prava i savremenih prava po osnovu rada;
– savezna država u svojoj isključivoj nadležnosti ima izvorne, originerne funkcije koje su atributi svake međunarodno priznate suverene države: uređuje i obezbeđuje granice i tertorijalni integritet; međunarodne odnose i spoljnu politiku; odbranu i bezbednost; državljanstvo; slobode, prava i dužnosti čoveka i građanina; prelazak granica, promet roba i položaj stranaca; osnove ekonomskog sistema i odnosa, svojinske i obligacione odnose, tržište, položaj preduzeća i preduzetnika; monetarni, devizni, spoljno – trgovinski i bankarski sistem; carinski i poreski režim; osnove regionalnog i naučno – tehnološkog razvoja i velikih tehničko – tehnoloških sistema, režima atmosferskih voda, očuvanja i zaštite prirodne sredine; bezbednost u saobraćaju, osnove socijalnog osiguranja i radnih odnosa; zaštita zdravlja; proizvodnja i promet lekova, oružja, otrovnih i zapaljivih materijala; odnosi u saveznoj državi, njena organizacija i finansiranje.
Pojedine oblasti, koje nisu u nadležnosti savezne države, na temelju zajedničkog interesa fedralnih jedinica i njihovog opredeljnja, mogu se poveravanjem urediti saveznim zakonom i drgim aktima savezne države. To se posebno odnosi na pitanja iz oblasti jedinsvenog uređenja privrednog sistema, strategije ekonomskog razvoja, prostornog planiranja, na razvoj infrastrukrure i druga pitanja od vitalnog i trajnog zajedničkog interesa.
Ustavom savezne države utvrdiće se sadržina svake od ovih funkcija, kao i način odlučivanja o zakonima i drugim aktima koje donose dvodomna Savezna skupština, koju sačinjavaju Veće građana i Veće federalnih jedinica, Vlada i/ili drugi organi savezne države, kao i takav način izbora i strukture tih organa koji osigurava ravnopravno učešće federalnih jedinica u njihovom delovanju i ravnopravnu odgovornost federalnih jedinica za funkcionisanje zajedničke države.
Savezna država ima vlastitu imovinu i autonomne izvore prihoda u skladu sa svojim funkcijama.
Savezni ustavni sud osigurava dosledno ostvarivanje saveznog ustava i ustavnost zakona i drugih akata savezne države, kao i usklađenost akata federalnih jedinica sa saveznim ustavom, dok Savezni vrhovni sud rešava u poslednjoj instanci sporove koji se tiču ostvarivanja saveznih propisa, a bavi se i usklađivanjem sudske prakse na celoj teritorijisavezne države.
Savezna država ima svoj grb, zastavu i himnnu.
Kao prestonica savezne države i kao glavni grad Republike Srbije (sem ukoliko federalna Srbija svojim ustavom ne odluči da to bude neki drugi grad), grad Beograd ima status ustavno specifično definisanog distrikta;
– federalne jedinice svojim ustavima i zakonima samostalno i primereno svojim osobenostima uređuju sva ona pitanja koja nisu u nadležnosti savezne države – odlučuju o vlastitom grbu i zastavi, o statusu svojih glavnih gradova; uređuju institucinalnu organizaciju federalnih jedinica i teritorijalnu organizaciju vlasti u njima, dosledno sprovodeći načelo decentralizacije i regionalizaje; celinom uređuju odnose između regiona, subregiona i opština. Osim toga, one na načelima supsidijarnosti, osiguravaju ostvarivanje ljudskih individualnih i kolektvnih prava utvrđenih saveznim i vlastitim ustavom, položaj sveta rada i socijalnih prava, zatim uređuju organizaciju sudstva, uključujući tu i Ustavni sud, koji osigurava ostvarivanje vlastiitog ustava i ustavnost zakona i drugih propisa koje donose organi federalnih jedinica.
Federalne jedinice raspolažu vlastitom imovinom i izvornim fiskalnim prihodima i odgovorne su za ukupni društveni i ekonomski razvoj i zaštitu i razvoj svih prirodnih i drugih resursa na svojoj teritoriji.
U skladu sa konsezusom utvrđenim osnovama spoljne politike savezne države, federalne jedinice ostvaruju sve one vidove međunarodne saradnje i sklapaju one međunarodne sporazume, koji ne predpostavljaju međunarodno – pravni subjektivitet.
Obe federalne jedinice su ravnopravno odgovorne za harmoniično i efikasno funkcionisanje savezne države i njenih institucija i organa.
Poštujući napred izložene stavove, prilaze i principe, a u skladu sa vlastitim specifičnostima, svaka federalna jedinica donosi svoj ustav na svojoj ustavotvornoj skupštini.
Četvrta vojvođanska konvencija, sledeći političke principe triju prethodnih vojvođanskih konvencija, smatra da Federalnu Vojvodinu – kao konstitutivni entitet ustavno i statusno ravnopravan sa federalnom Srbijom – treba definisti kao federalnu jedinicu građana i građanki i naroda i nacionalnih zajednica Vojvodine, u kojoj su svi narodi koji u njoj žive ravnopravni i, nezavisno od svoje brojnosti, imaju pravo na sve oblike narodnosne autonomije u skladu sa Ustavom federalne Vojvodine.
Tim Ustavom treba utvrditi status njenih tradicionalnih regiona: Bačke, Banata i Srema i principe njihovog kostituisanja, a vojvođanskim zakonom o regionalizaciji urediti uslove i način konstituisanja drugih samoupravnih regiona i subregiona. Višedomni Parlament federalne Vojvodine, koji tvoreVeće građana,Veće nacionalnih zajednica i Veće regiona i opština, bira Predsednika i druge čelnike Skupštine i njenih domova Predsednika fedralne Vojvodine i mandatara za sastav Vlade Vojvodine, na čiji predlog imenuje Vladu, ministre i druge visoke dužnosnike.
U skladu sa svojim nadležnostima, Supština i Vlada Vojvodine delegiraju, odnosno imenuju vojvođanske predstavnike u predstavničkim telima i drugim ustavnim institucijama i organima savezne države.
III
S obzirom da ustavne reforme za koje se ovom Deklaracijom zalažemo podrazumevaju temeljitu rekonstrukciju postojeće države Srbije i radikalan raskid sa višedecenijskom unitarističko – centralističkom praksom, koja je pre svega Vojvodini, ali i Srbiji nanela mnogostruku i teško ispravljivu istorijsku štetu, smatramo veoma važnim da se Poveljom, koju će zajednički utvrditi predstavnici Srbije i Vojvodine, pažljivo razrade postupci i utvrde procedure za sprovođenje ustavnih reformi, konstituisanje federalnih jedinica i zajedničke savezne države Srbije, koji će osigurati legitimnost tih reformi i proceduralnu efikasnost u složenom procesu njihovog sprovođenja.
Zadatak da sa predstavnicima federalne Srbije utvrdi podrobnije tu proceduru i postupke, kao i predlog Povelje u celini, Četvrta vojvođanska konvencija, kao predstavnik ustavotvornog pokreta Vojvodine, poveriće Koordinacionom odboru zaduženom za sprovođenje ove Deklaracije, koga će imenovati svojom posebnom odlukom.
IV
Učesnici Četvrte vojvođanske konvencije duboko su svesni sve težine zahvata i složenosti promena za koje se zalažu i svakovrsnih prepreka i otpora u svakojfazi njihovog ostvarivanja i ostvarivanja inicijative koju pokreću, isto koliko su svesni i neminovnosti ustavnih reformi koje zahtevaju i predlažu.
Pri tome, jasno stavljamo do znanja: polazeći od ove platforme i u njoj sadržanih načela, predloga i zahteva, kao i od osnovne poruke Treće vojvođanske konvencije da Vojvodina hoće i želi da i dalje bude z a j e d n o s a S r b i j o m u temeljito decentralizovanoj, regionalizovanoj i federalizovanoj modernoj evropskoj državi, a ni dana više ne želi da ostane p o d S r b i j o m kakva je danas, mi od borbe za što skorije i što potpunije ostvarivanje zahtevanih ustavnih promena, na osnovama koje predlažemo, odustajati nećemo!
Jedina, politički neizbežna koliko i nepoželjna alternativa ovako predloženom i zajednički dogovorenom putu do novog ustavnog ustrojstva zemlje – čime se vojvođansko ustavno pitanje konačno, principijelno i racionalno razrešava kao krupno unutrašnje političko pitanje – jeste trajna politička nestabilnost i pretnja opasnom političkom radikalizacijom i neizbežnom internacionalizacijom pitanja ustavnog položaja Vojvodine.
Uvereni, međutim, u to da narastajuće političke snage u samoj Srbiji shvataju da- bez radikanog raskida sa važećim centralističkim Ustavom i još okrutnijom praksom partitoktratskih vrhova Republike – nema ni perspektive, niti dobrobiti za građane i građanke Srbije u celini, smatramo da borba za korenite ustavne i demokratske promene ulazi u odlučujuću fazu; odnosno – da bi njihovo odlaganje samo produžilo i produbilo, do agonije, sveopštu krizu u kojoj se naše društvo već dugo nalazi i nanelo neizbežno nove velike štete i Vojvodini, i Srbiji, i svim građanima i narodima koji u njima žive.
Stoga pozivamo sve istinski demokratske političke snage i Vojvodine i Srbije da nam se pridruže u borbi za korenite ustavne i demokratske reforme, a građane i građanke naše obespravljene, opljačkane, iznurene i ponižene Pokrajine da nas u toj teškoj borbi odlučno podrže.
Učesnici Četvrte vojvođanske konvencije